دەقی بڕیاری یونیسکۆ تایبەت بە تۆمارکردنی ھەورامان لە لیستی شوێنەوارە کەلەپوورییە جیھانیەکان

سۆرانی/ھەورامی/ئینگلیسی

سۆرانی:

“ناوچە دوورە دەست و شاخاوییەکانی هەورامان لانکە و گەواهیدەری کلتوری خەڵکی هەورامانن. هەورامییەکان وەک هۆزێکی کورد لە 3000 ساڵ پێش زایینەوە لەو ناوچەیە دەژین، کاری باخداری کشتوکاڵ و ئاژەڵداری دەکەن. لەناو دڵێ چیاکانی زاگرۆس، لە پارێزگاکانی سنە و کرماشان بە درێژایی سنوورەکانی رۆژئاوای ئێران، لە دوو بەشی سەرەکی پێکهاتووە: لە ناوەراست و رۆژهەڵاتەوە ژاوەرۆ و تەخت ( لە پارێزگای سنە). لە رۆژئاواشەوە لهۆن (لە پارێزگای کرماشان).

شێوازی ژیانی خەڵکی هەورامان بەشێوەیەکە، خۆیان لەگەڵ سروشت و سەختی ناوچەکە گونجاندووە. بیناسازی و دروستکردنی خانوو لە ناوچە لێژەکان، چاندنی دار و درەخت لەسەر بەرد و ناوچە شاخاوییەکان، شێوازی بەخێوکردنی ئاژەڵ و کۆچی کورت ماوەیی وەزری، لە دیارترین جیاکەرەوەکانی ژیان و کلتوریی هەوارمییەکانە، کە ساڵانە بەگوێرەی وەرزەکان لە بەرزایی و پێدەشتەکاندا ژیان دەکەن (زستانان لەناو گوند و هاوینان لەناو باخ).

بەردەوامی لە ناوچەکەیان ماونەتەوە و ژیانیان کردووە، کە بە چەندین خەسڵەتی جیاکەرەوەی ژینگەی و تایبەتی ناسراوە، ئەم خەسڵەتانەش لە هەڵکۆڵراوی سەر بەرد، ئەشکەوت، پەناگە، چیاکان، پاشماوەی شوێنە کاتی و هەمیشەییەکانی نیشتەجێبوون، شوێنکار، گۆڕستان، رێگا، گوند، قەڵا و زۆر شتی دیکەدا نەخشێنراوە و دەردەکەون.

ئەو 12 گوندەی لە پرۆژەکەدان، گەواهیدەر و سەلمێنەری ئەوەن، خەڵکی هەورامان سەرەرای نەبوونی خاکی بەپیت لە ناوچە شاخاوییەکانیان توانیویانە وەڵامێکی باشی سروشت بدەنەوە و خۆیانی لەگەڵ بگونجێنن.”

ھەورامی:

“مەحاڵە دورەدەس و سەختەکێ هۆرامانی ماواو شاهێدیدەرو فەرهەنگو خەڵکو هۆرامانییەنێ.

هۆرامییەکێ پێسە یۆ جە خێڵەکا کوردی وەڵێ ٣٠٠٠ ساڵێ وەرتەر جە بیەی عیسای چا مەحاڵەنە مژیوا، کارو باخداری و هیتیاری و گەلەداری کەرانە.

دلێ دڵو کوەکا زاگرۆسییەنە، ئوستانەکا سنەو کرماشانییەنە سەرو مەرزەکا وەرنیشتو ئێرانیۆ مژیوا، دوێ بەشینێ، دلێڕاسەو وەرکۆتۆ ژاوەرۆ و تەختا ( ئوستانو سنەیەنە)، وەرنیشتیچۆ لهۆنا ( جە ئوستانو کرماشانی)

وێناو ژیوای خەڵکو هۆرامانی بە شێوێوا کە وێشا چنی سەختی مەحاڵەکەی ساچنان، درۆسکەردەی یانا جە یاگە لێژەکانە، نیای دار و درەختی دلێ تەوەناو یاگە سەختەکانە، گەلەداری و کۆچی کەم وەختەشا پێ هەوارەکا، دیارتەرین جیاکاری ژیوای و فەرهەنگو هۆرامییەکان کە ساڵانێوا بەپاو فەسڵەکا بەرزو نزمییەکانە ژیوای کەرا( زمسانەنە دەگاکانەو هامنەنە هەوار و دلێ مڵکەکانە)

هەمیشە مەحاڵەکەشانە مەنێنێ و ژیوایشا کەردەن، کۆمایێ چێوی تایبەت بەوێشا هەن کە جیاشا کەرۆوە و پنەش مژناسیاوە، ئی ئەوەمەنەێچە هۆرکڵاشیای سەرو تەوەنەکا، مەڕەکێ، کەنارگا و کەشەکێ ، یاگە وەختی و هەمیشەییەکاشا پەی نیشتەجا بیەی، یاگەکار ، قەبرسانەکێ ، راکێ ، دەگا و قەڵا و فرە چێوێ تەرێ نەخشیێ کە بەرکۆتێنێ.

ئا ١٢ دەگا کە ئینێ پڕۆژەکەنە، سەلەمنەرێ ئانەیەنێ کە خەڵکو هۆرامانی سەربارو نەبیەی بومێ پیتێنێ پەی هیتیاری دلێ کوەکانە، تاوانشا جوابو تەبێعەتی بداوەو وێشا ساچنا چن دۆروبەریشا .”

English:

“The remote and mountainous landscape of Hawraman/Uramanat bears testimony to the traditional culture of the Hawrami people, an agropastoral Kurdish tribe that has inhabited the region since about 3000 BCE. The property, at the heart of the Zagros Mountains in the provinces of Kurdistan and Kermanshah along the western border of Iran, encompasses two components: the Central-Eastern Valley (Zhaverud and Takht, in Kurdistan Province); and the Western Valley (Lahun, in Kermanshah Province). The mode of human habitation in these two valleys has been adapted over millennia to the rough mountainous environment. Tiered steep-slope planning and architecture, gardening on dry-stone terraces, livestock breeding, and seasonal vertical migration are among the distinctive features of the local culture and life of the semi-nomadic Hawrami people who dwell in lowlands and highlands during different seasons of each year. Their uninterrupted presence in the landscape, which is also characterized by exceptional biodiversity and endemism, is evidenced by stone tools, caves and rock shelters, mounds, remnants of permanent and temporary settlement sites, and workshops, cemeteries, roads, villages, castles, and more. The 12 villages included in the property illustrate the Hawrami people’s evolving responses to the scarcity of productive land in their mountainous environment through the millennia.”