تاریخ سرشار از داستان و سرگذشت ملت‌های زیر سلطه‌ای است، که برای رسیدن به استقلال سیاسی و تصمیم در مورد حق تعیین سرنوشت خود علیه دولت‌های متجاوز ایستادگی کردە، و سعی داشته‌اند از تمامی شیوه‌های مبارزه در جهت کسب حقوق خود استفاده کنند. سرگذشت و داستان مبارزه‌ی ملت‌های تحت ستم برای رسیدن به سروری ملی در عصر کنونی نمایان‌تر است. ملت کورد جزو ملت‌هایی به شمار می‌رود طی یک قرن اخیر برای دفاع از هویت ملی خود مبارزه کرده اگرچە در مقاطعی با شکست مواجه شده؛ اما دستاوردهایی را به ارمغان آورده که ” جمهوری کوردستان” یکی از آنها محسوب می‌گردد.
“جمهوری کوردستان” که محصول مبارازت سیاسی ملت کورد در کوردستان ایران است در شکل مدرن مبارزه در چهارچوب حزب و با استفادە از فرصت پیش آمدە بە دلیل تیزهوشی رهبران حزب دموکرات شکل گرفت، “جمهوری کوردستان” صرفأ رویدادی تاریخی مختص به مرحله‌ای از تاریخ ملت کورد نیست. این مرحله از تاریخ سیاسی ملت کورد نقطه عطفی در جنبش سیاسی این ملت است که تأثیر مستقیمی بر جنبش‌های بعد از خود در کلیەی نواحی دیگر کوردستان گذاشته است.
کارنامه‌ی درخشان “جمهوری کوردستان” در این ١١ ماه از حاکمیت آن در زمینەهای زبان، دفاع میهنی، هویت ملی، آموزش، قانون، اقتصاد و آزادی‌های مدنی و … منشاء الهامی برای ادارەی حکومت کوردی حتی در عصر حاضر محسوب می‌شود.
“جمهوری کوردستان” یکی از ارکان آموزش ملی است و انتقال رهبری این قیام هویت‌طلبانە را نسل به نسل برعهدە داشته است. جمهوری کوردستان بود کە با برافراشتن پرچم کوردستان خودباوری ملی برای نسل‌های بعدی به ارمغان آورد و بە شکل‌گیری این باور انجامید کە ملت کورد نیز حق برخورداری از دولت کوردی را داراست و در صورت امکان توانایی ادارەی آن را بە نحو احسن دارد. این احساس، شعور و باور را به نسل های دیگر منتقل کرده است. اتحادیه‌ی جوانان کە یکی از دستاوردهای مهم “جمهوری کوردستان” به شمار می‌رود، خود مدرسه و مرکز تربیت و بە بار آوردن رهبران بعدی این جنبش ملی بود. همچنان کە دیدیم پس از سقوط “جمهوری کوردستان” و شهادت قاضی محمد (پیشوا) مجموعەای از همین جوانان پرورش‌یافتە در اتحادیەی جوانان بودند کە پرچم مبارزەی حزب و جنبش ملت کورد را علیه رژیم ستمگر شاهنشاهی برافراشتە نگە داشتند و زندان‌های این رژیم را به سنگر مبارزە و مقاومت تبدیل کردند. بعدها و در مرحلەای دیگر این نسل دوم پس از جمهوری بود کە پرچم قیام سال‌های ٤٦ و ٤٧ را برپا کرده جزیرەی ثبات نظام پهلوی در منطقه را بە لرزە درآوردند.
اندیشەی جمهوری کوردستان و درس‌های مکتب پیشوا بود کە بعد از انقلاب مردم ایران در سال ١٣٥٧ حزب دموکرات کوردستان را بە بازیگر اصلی رویدادهای کوردستان تبدیل کرد، و روی دست نسل سوم حزب دموکرات و جمهوری کوردستان بود کە مجموعەای دیگر از دستاوردها برای جنبش ملی بە دست آمد. در این برهە از تاریخ حزب دموکرات این بار تحت رهنمودهای دکتر قاسملوی کبیر، یکی دیگر از شاگردان پیشوا قاضی محمد توانست مجموعەای از ارزش‌های جهان‌شمول را با جنبش هویت‌طلبانه‌ی ملت کورد درهم آمیزد و مسأله‌ی کورد را از مرزهای ایران فراتر بردە و آن را در سطحی منطقەای و جهانی بە مسألەی روز تبدیل کردە تا در این راستا اقداماتی صورت دهد.
جمهوری کوردستان بە لحاظ شخصیتی انسان کورد را بە درجەای چشمگیر از ارادەگرایی و خودباوری رساند و این توانست خلاء آرمان‌گرایانه‌ی انسان کورد را بە اندازەای پوشش دهد که باعث شد شاگردان مکتب پیشوا، قاسملو و شرفکندی کماکان در صفوف مبارزاتی هویت‌طلبی ملت کورد ماندگار بودە و پرچم‌دار آن باشند.
آموزشگاه‌های حزب دموکرات و پیوستن دسته دسته از جوانان کورد به صفوف حزب پیشوا قاضی محمد، حاوی این پیام است که هفت دهه پس از تأسیس جمهوری کوردستان، آرمان‌های پیشوا نسل به نسل آمده و اهداف جمهوری کوردستان همچنان اهداف مبارزاتی ملت کورد در شرق کوردستان است.
پس از هفت دهه پیشوا قاضی محمد نه تنها رمز و سمبول حزب دموکرات، بلکه پیشوای تمامی ملت کورد و یک خط مشی ملی است و رسالت و هویت‌طلبی جمهوری کوردستان بە هدف مشترک سایر مبارزین و احزاب سیاسی در جهت مبارزە علیە جمهوری اسلامی ایران تبدیل شدە است.
