فیلیپ بولانژێ، نووسەر و پڕۆفسۆر لە زانکۆی سۆربۆن لە پاریس، خاوەنی نزیک بە سی بەرهەمی زانستییە لە بوارەکانی جوگرافی و ژێئۆپۆلیتیک. ئەم بابەتە لە ژمارە ٢٢٢ی گۆڤاری زانستی “مەشریق ـ مەغریب” بە زمانی فەڕانسەوی بڵاو بۆتەوە. ئەوەی خوارەوە وەرگێڕدراوی بەشێک لە بابەتەکەیە.
ئەگەر عەبدولڕەحمان قاسملوو شیاوترین ڕێبەری کوردە بۆ ستایش کردن، عەبدوڵڵا ئۆجەلانیش گرنگترینیانە. دوای بەکارهێنانی دوو سیفەتی وەها دەقیق وەک “ستایش” و “گرنگ” ئێستا دەمهەوێ ڕوونیان بکەمەوە. ئەو دوو کەسایەتییە کوردە هەرکامیان بە شێوازی تایبەت بە خۆی بزووتنەوەی نەتەوەیی کوردیان لە سەدەی بیستەمدا تۆمار کردووە. عەبدوڵڵا ئۆجەلان ڕێبەری پەکەکە (پارتی کرێکارانی کوردستان)، بە تایبەت دوای گیرانی لە فێورییەی ١٩٩٩ لە کێنیا، ئەگەر کەسێکی ئاکادیمی نییە ـ هەرچەند کە دەرس و ئامۆژگارییەکانی ئاراستەی لایەنگرانی دەکا و بە بڕوای من نیشاندەری کەسێکی بەهێز نییە و هیچکات ستراتیژیستێکی باش نەبووە و هەروەها خۆی بە هەستێکی سیاسی کەم ناوەڕۆک و ڕوانینێکی سنووردار لە مێژوو دەرخستووە – بەڵام ئەو وێنەیەکی گەورەی لە لایەن پەیڕەوانی خۆی وەک پێغەمبەری شۆڕشی کورد لە سەدەی بیستەمدا لە تورکیا و دەوروبەری لێ کێشراوەتەوە. ئەو گرنگە چونکە پەکەکە کێشەی کوردی بەرز کردەوە بۆ ئاستێکی چڕوپڕتر لە بواری سیاسی و میدیاییدا کە پێشتر نەبینرابوو.
ماکس وێبێر دەڵێ: “مێژوو نیشانمان دەدا کە سەرۆکە کاریزماتیکەکان لە هەموو بوارەکاندا و لە هەموو سەردەمێکدا دەردەکەون. هەروەها، ئەوان بە دوو شێوە دەردەکەون، هەندێکیان وەک پێغەمبەر و خاوەن موعجیزە و هەندێکیشیان وەک سەرۆکە خەباتکارەکان و فەرماندەرانی شەڕ”.
ئایا عەبدولڕەحمان قاسملوو سازگاری لەگەڵ ئەو پێناسە دوولایەنییەی ماکس وێبێردا هەیە ؟ دەمهەوێ، لەم وتارەدا، بە سەرنجدان بە ڕێڕەوی کەسیی و پێشینە فکرییەکەی، ئەو کەسایەتییە سەرەکییەی ناسیۆنالیزمی کورد لە سەدەی بیستەمدا بناسێنم، لە پێشدا، باسی کۆتاییە تراژیکەکەی لە ١٩٨٩دا لە ڤیەن دەکەم و ئەوجار باسی میراتە فکری و مەعنەوییەکەی دەکەم.
تاراوگە وەک فێربوون
کاتێک دەڵێم کە دەتوانین قاسملوو زیاتر لە سەرۆکە کوردەکانیتر ستایش بکەین، مەبەستم ئەوەیە کە، بە لەبەرچاوگرتنی بژاردە ئیدیۆلۆژیک و ستراتێژیکییەکانی یان بەرجستەکردنەوەی ڕوانینەکانی بە نیسبەت شۆڕشی ئیسلامی ئێران لە ساڵی ١٩٧٩، جگە لە ڕێزلێنان لە زیرەکی ئەو ئابووریناسە زمانزانە هیچیترمان نییە، پابەندبوونی ڕاستگۆیانەی بۆ چارەسەری ئاشتییانە و ڕاستبینانەی کێشەی کورد، ڕەتکردنەوەی ئیدیۆلۆژی جیاییخوازیی ئیتنیکی یان بەتایبەت، خۆبواردنی هەمیشەیی حیزبەکەی، حیزبی دێموکرات لە کاری تیرۆریستانە. تیرۆریزمێک کە قاسملوو دەیزانی کە لە حاڵێکدا لە لایەن کۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە بە تێکڕایی مەحکوومە بەڵام دەشتوانێ بانگەشە بێ بۆ بەرزکردنەوەی کێشەی کورد، ئەوەیکە لە لایەن پەکەکەوە لە ساڵانی ١٩٨٠ و ١٩٩٠ی زایینی لە تورکیا بە شێوەی بەربڵاو ئەنجام درا. هەم سیاسییانە و هەم ئەخلاقییانە، ڕێبەری حیزبی دێموکرات هیچکات خۆی نەخستە ئەو بوارەوە.
حیزبی دێموکرات، لە ڕاستیدا، زۆر هەستیار بوو بەوەی هیچکات مامەڵەی خراپ لەگەڵ زیندانییەکان نەکرێ، هیچکات سیاسەتی “زەوی سووتاو” نە لە دژی هیچ لایەنێک و نە لە دژی دەوڵەتی ناوەندی ئەنجام نەدرێ، هیچکات بە زۆرەملێ خەڵکی مەدەنی لە ماڵ و حاڵی خۆیان وەدەر نەنرێن، نابێ کەس بە بارمتە بگیرێ، نابێ ژنان و منداڵان ئازاریان پێ بگا، نابێ هیچکات کاری چەتەگەری و ڕێگری و بۆمبدانانەوە لە شوێنی گشتی ئەنجام بدرێ. کاتێک ساڵی ١٩٧٩ کارمەند و دیپلۆماتەکانی ئەمریکا لە تاران بە بارمتە گیران، قاسملوو بە ڕاشکاوی ئیدانەی کرد. بێ گومان کێشەی کورد لە ئێران هەزینەی ئەو ئەخلاق بەرزییەی لە میدیا و کۆڕ و کۆبوونەوەکانی ڕۆژئاوادا دا. تەنانەت ئەمڕۆش کێشەی کورد لە ئێران هیچی دەست ناکەوێ لەو دەنگدانەوە میدیایی و ئەو سەرنجە ژێئۆستراتیژیکییە یەکسانەی بە کێشەی کورد لە تورکیا و سوریا و عێراق دەدرێ.
قاسملوو وەک زۆرێک لە ڕۆشنبیرانی دیکەی کورد بە تاراوگە ئاشنا بوو؛ وڵاتەکەی، خاکەکەی و گوندەکەی جێهێشت.
لە دێسامبری ١٩٣٠ لە کوردستانی ئێران و لە نزیک مەهاباد، ناوچەیەک کە ناسیۆنالیزمی کوردی
کۆمێنتێک بۆ ئەم بابەتە بنووسە